Jarenlang werkt Arthur Gotlieb met veel plezier bij de Nederlandse Zorg Autoriteit. Hij geldt als expert op het gebied van dure medicijnen en is een toegewijd en zorgvuldig ambtenaar. De cultuur op zijn werk verandert. Hij voelt zich niet meer gewaardeerd. Sterker, hij wordt genegeerd, tegengewerkt en buitengesloten. Ze willen hem kwijt, is zijn stellige overtuiging.

‘Ik zit in een situatie die zo absurd is, dat ik mij gedeisd houd. Voor alles ben ik geschrokken van hoe slecht mensen kunnen zijn. Mijn verontwaardiging probeer ik te bedwingen. Als je toegeeft aan je boosheid, ga je lijken op datgene waar je tegen vecht.’

Op 24 januari 2014 pleegde Arthur Gotlieb zelfmoord.  Hij laat vier USB-sticks na met daarop een uitzonderlijk omvangrijk bezwaarschrift tegen zijn laatste jaarlijkse beoordeling van zijn functioneren bij de NZA. Ook bevat het een dossier over de misstanden binnen de organisatie van de NZA.

Zijn uitgebreide nalatenschap is door Joep Dohmen en Jeroen Wester, beiden redacteur van het NRC Handelsblad, bewerkt tot het boek Operatie ‘Werk Arthur de deur uit’. Het is een huiveringwekkend relaas. Lees het boek:  http://www.bertramendeleeuw.nl/boek/operatie-werk-arthur-de-deur-uit.

De ervaring van Gotlieb roept veel woede en verontwaardiging op. En terecht.

Op LinkedIn groep van Binnenlands Bestuur start Paul Kemperman op 15 september een discussie onder de naam ‘Werk … de deur uit’. Het is een hot item. Vandaag, acht dagen later, zijn er al bijna 70 reacties geplaatst. (Ook lezen? http://tinyurl.com/khrhn7b. Je moet wel lid zijn van de groep).

Een aantal contributors onderzoekt in de discussie de context en mogelijke oplossingen. Hoe ontstaan dit soort wantoestanden? Wat zou Gotlieb, en anderen in zo’n situatie, kunnen helpen?
Men zegt zinnige dingen, die helaas verdwijnen in lengte van de bijdragen. Dat is zonde.

Onderstaand vind je de werkbare suggesties op een rijtje.
Let wel: Dit is mijn interpretatie van wat belangrijk is in de discussie. Daarnaast lijken sommige opmerkingen misschien wat boud, nu ze zijn losgeknipt van de context. Lees de hele discussie voor een meer genuanceerd beeld.

1. Ontwikkel tegenkracht:

• Betrek de OR. Betrek HRM. ‘Er zijn goede regels en structuren, gebruik die. Bouw bruggen naar integere collega’s. Wees hard naar incompetentie en mobiliseer weerstand daartegen. Tegenspraak en openheid zijn de enige dingen die kunnen helpen’. (Tom van Doormaal, Owner, Eap consultancy).

• ‘Het gaat om weerbaarheid in de sociale verbanden op de werkplek. Daarmee gooi ik geen reglementen en normen en wetten weg, maar de vraag is hoe collega’s er mee om gaan, wanneer iemand klem komt te zitten.’ (Tom van Doormaal)

2. Maatregelen ‘aan de voorkant’:

• ‘Bij de selectie van managers enerzijds meer waarde toekennen aan zelfbeheersing, daadwerkelijk verantwoordelijkheid nemen en empathie en anderzijds narcisme en sociopathie zwaarder negatief laten tellen.’(Peter Goedkoop, senior adviseur P&O jurist)

3. Maatregelen ‘aan de achterkant’:

• Mogelijkheid onderzoeken van strafrechtelijk vervolgen van de werkgever (Paul Kemperman, praktische adviezen bestuurs- en ambtenarenrecht)
• ‘Beter toezicht is geen kwestie van meer regels maar van beter waarnemen, meer integriteit, meer moed. Mensen stimuleren hun mond open te doen’. (Dirk Boersma, Associate/trainer/consultant at Centrum voor Excellent leiderschap)

4. En het belangrijkste – wat kun je ZELF doen:

• ‘Hou een dagboek bij, bewaar alles, neem gesprekken op, vertrouw niemand, ga weg voordat het te laat is en wees eerlijk tegenover de mensen die je dierbaar zijn’. (Paul Kemperman)
• ‘Stel je minder afhankelijk op. Kies een meer onafhankelijke positie – en neem, naast het werk, ook je eigen doelen en behoeften serieus’. (Vieve ter Laak, Ambtenaar & Werkdruk Koningin)
• ‘Toch denk ik dat de krachtigste oplossing voor het probleem in het zelfsturend zijn, te vinden is. Maak een andere keuze zegt Vieve en daar zit de kern van zelfsturend zijn. Zelf keuzes kunnen, willen en durven maken. Als je zelfsturend bent hoef je niet in een achterhoede gevecht terecht te komen. Dan wordt het een voorhoede gevecht. Je kunt dan, indien nodig op tijd de bakens verzetten’.(Dirk Boersma PCC)
• ‘Maak die bezwaarcommissies en ambtenarenrechters werkeloos door er samen uit te komen! (Natuurlijk een utopie, dat snap ik ook.) Dat vraagt veel besef van eigen verantwoordelijkheid van beide partijen, vooral elkaar niet overvragen en – óók vooral – elkaar wat ruimte geven’. (Peter Goedkoop)
• ‘Ik heb ervaren dat je best kunt tegenspreken en dat het helpt als je niet bang bent.’ (Dirk Boersma PCC)
• ‘Maak gebruik van de regels die je beschermen, wees hard naar incompetentie en mobiliseer weerstand daartegen’.(Tom van Doormaal)
• ‘Er zijn goede regels en structuren. Gebruik die. Daar is wel wat voor nodig, maar maak je dat eigen. Stop met klagen dat het nu eenmaal zo gaat, als het gaat’.(Tom van Doormaal)

Last but not least: een advies van Rene van Baren (Adviesbureau Van Baren / Professor Public Politics). Hij pleit voor het inrichten van een onafhankelijke autoriteit waar misstanden als deze kunnen worden gemeld – op een veilige manier, zonder het hoofd op het hakblok te moeten leggen.

U dienend,

De Ambtenaren & Werkdruk-Koningin,
Vieve ter Laak