Dit is het derde artikel uit een serie van zes artikelen.
Deze artikelen gaan over het antwoord op de kwestie: Wat kun je doen als je ongelukkig bent – en je omgeving zal niet veranderen?
Dit derde deel gaat over de basisposities van alle afhankelijkheid: de rollen in de Dramadriehoek (Karpman, 1968)
Dramadriehoek
Dr. Stephen Karpman heeft in de jaren zestig een instrument ontwikkeld: de Dramadriehoek. Dit geeft inzicht in de reden waarom een gesprek of een andere interactie niet bevredigend verloopt. En ook: waarom dat telkens weer gebeurt, alsof het een patroon is, of een vicieuze cirkel.
In de Dramadriehoek zijn er drie hoofdrolspelers die een min of meer vaste manier hebben om met elkaar om te gaan. Dit zijn de Aanklager, Redder en Slachtoffer. *
De Dramadriehoek ziet er als volgt uit:
Voor een goed begrip eerst een toelichting op de rollen.
Voor het gemak noteer ik alleen de ‘hij’-vorm,vanzelfsprekend kan daar ook ‘zij’ gelezen worden.
Aanklager
Linksboven in het schema vinden we de Aanklager.
Hij weet altijd alles beter, en zou het zelf allemaal heel anders doen.
Hij wijst de ander of andermans gedrag (of van bijvoorbeeld: de organisatie waar hij werkt, of van de politiek) sterk af – maar neemt zelf helemaal geen verantwoordelijkheid voor de kwestie.
Hij voelt zich beter dan de ander.
Hij is herkenbaar aan:
- Het uitgangspunt van de Aanklager: ik ben OK, jij bent niet OK
- Beschouwt anderen als minderwaardig en niet competent
- Is een zwartkijker, doet beschuldigend, geïrriteerd en arrogant
- Haalt anderen met woorden anderen naar beneden, kleineert
- Zegt dingen als ‘Het is ook altijd hetzelfde…!’ en ‘Zo wordt het niks….’De Aanklager miskent zijn eigen aandeel in wat er gebeurt.
Redder
Rechtsboven: de Redder.
De Redder weet ook vaak van alles beter – maar niet op een beschuldigende manier zoals de Aanklager. Nee, de Redder helpt, ondersteunt, redt en behoedt. Hij is sterk gericht op anderen, ziet direct waar dingen (misschien) mis (kunnen gaan) lopen – en zegt er iets over of onderneemt al actie. Je krijgt advies, hij geeft zijn mening of een oordeel. En dat alles ongevraagd.
Het gevolg is dat de Redder jouw verantwoordelijkheid overneemt.
- Het uitgangspunt van de Redder: ik ben OK, jij bent niet OK
- Denkt anderen te moeten helpen vanuit de overtuiging dat zij niet competent genoeg zijn om zichzelf te helpen
- Neemt verantwoordelijkheid over
- Geeft altijd goede raad en advies in de vorm van oplossingen
- Zegt dingen als ‘Als je nou eens….’, ‘Ik heb even voor je…’, ‘Ik weet het, je moet….’Een Redder miskent de mogelijkheden van de ander om zelf te denken, zelf verantwoordelijkheid te nemen en op eigen benen te staan.
Slachtoffer
Het Slachtoffer vinden we onderin het schema van de Dramadriehoek.
Hij is onmisbaar in de Dramadriehoek – zonder deze rol valt er niets of niemand te Redden of Aan te klagen.
Mensen in de rol van Slachtoffer doen alsof ze niet in staat zijn om hun eigen problemen op te lossen. De eerste reactie bij tegenslag is: ‘Help mij! Wie kan mij helpen?’ In hun beleving kan er alleen een eind aan hun probleem komen als een ander zijn of haar gedrag wijzigt of een bepaalde actie onderneemt.
Een Slachtoffer leunt op de ander, neemt geen verantwoordelijkheid voor de situatie in het hier en nu. Hij voelt zich minder dan de ander.
- Het uitgangspunt van het Slachtoffer: ik ben niet OK, jij bent wel OK
- Acht zichzelf niet capabel, zoekt steun, is afwachtend
- Stelt zich afhankelijk op, laat voor zich zorgen, dwingt zorg af
- Heeft anderen nodig om helder te denken en besluiten te nemen
- Doet dingen als:
- Iemand die over zijn grenzen gaat niet aanspreken / corrigeren
- Smoezen en uitvluchten verzinnen
- Te laat komen, deadlines niet halen
- Volhouden dat je niet gelukkig kunt zijn zolang de ander niet…Het Slachtoffer miskent zijn eigen mogelijkheden om problemen op te lossen. Ook miskent hij de mogelijkheid om tegelijkertijd te voelen en te denken: de emotie neemt de overhand.
De Slachtoffer-rol is een hardnekkige. Het Slachtoffer zal lang vasthouden aan de overtuiging dat hij niet in staat is zijn eigen problemen op te lossen. Want als dat standpunt losgelaten wordt, moet het Slachtoffer zelf aan het werk.
Verder lezen? Dat kan!
Lees over zelfbewust werken (deel 1-6)
Lees over het inzicht, de kern van zelfbewust werken (deel 2-6)
Lees over de rollen in de Dramadriehoek (deel 3-6)
Lees over het spel in de Dramadriehoek (deel 4-6)
